יום רביעי, מאי 07, 2014

וואס זאל מען טוהן, אז עס לערנט זיך נישט?


וואס זאל מען טוהן, אז עס לערנט זיך נישט?

חֶרְפָּתִי - נַפְתָּלִי - יִשְׂמָחוּ - לְנִשְׁבְּרֵי - בְּיַרְכְּתֵי, האט מיין טאכטער'ל צוגעענדיגט זאגן איר עברי צעטל. זייער שיין געזאגט! יעצט קענסטו ארויפלייגן א בלומעלע סטיקער אויף די עברי מיידל, האב איך איר געזאגט. מיט גרויס חשק האט זי ארויפגלייגט דעם סטיקער און גלייך געלאפן שפילן און דערציילן פאר יעדן אז זי האט געזאגט איר ברודער'ס נאמען, נפתלי'קע, אין איר עברי צעטל.

איך האב געדאנקט דעם אייבערשטן פאר מיין געראטענע טאכטער'ל וואס כאפט ב"ה אויף די עברי אויף אזא שיינעם פארנעם. אבער אויסער די הנאה, האט מיר איר עברי זאגן אויך געגעבן שטאף צו טראכטן.

זי זאגט אפ דעם עברי צעטל. ב"ה אז זי כאפט אויף און זי קען גוט אלע כללים. אבער זי האט נישט קיין אהנונג פון די באדייט פון די ווערטער. און די וואס האבן אהער געשטעלט דעם עברי צעטל האבן ניטאמאל געפינען פאר וויכטיג צו זעהן אז איין ווארט זאל קלעבן מיטן צווייטן, נאר אז אויפן זעלבן בלעטל זאלן זיך געפינען אלע כללים וואס מען האלט יעצט אינמיטן חזר'ן.

שפעטער ווען די קינדער ווערן גרעסער הויבן זיי אן צו זאגן אויך תהלים. אויך ווייטער מיט די הדגשה אז זיי זאלן גוט און פליסיג קענען די עברי, אן די מינדעסטע כוונה אז זיי זאלן עפעס פארשטיין וואס זיי זאגן דארט.

מיט די יארן, נאכדעם וואס מען קען שוין גוט די עברי פונעם דאווענען, הויבט מען אן צו לערנען אביסל די טייטש פונעם דאווענען. אבער די דיו כתובה על נייר חדש, דאס וואס מען האט אויסגעלערנט אינגערהייט די עברי, דאס בלייבט ווייטער. דאס דאווענען איז איין זאך, מען דארף דאן זאגן בלויז די עברי וואס שטייט אין סידור. און די טייטש איז א צווייטע זאך, דאס איז געמאכט געווארן צו קענען באקומען א גוטע צייכן אויף די טייטש פארהער.

דאס איז נישט נאר אלס קינד. ביי די גרויסע טאטעס איז די זעלבע מעשה. א איד ווייסט אז אינדערפרי דארף ער לויפן אין שוהל דאווענען שחרית, אינמיטן טאג אריינכאפן א מנחה, און ביינאכט, אויסגעמוטשטערהייט כאפט מען א מעריב. קוים וואס מען ווייסט וואס מען זאגט. אוודאי זענען דא געהויבענע אידן וואס דאס דאווענען איז זייער חיות, זיי לעבן מיט די ווערטער וואס זיי זאגן. אבער איך רעדט פון פשוטע עמך אידן, זיי ווייסן אז זיי דארפן עפענען דעם סידור, אפזאגן די עברי וואס שטייט דארט, און מיט דעם איז דער אייבערשטער צופרידן מיט זיי.

ווען מען קוקט אבער אריין אין די ספרים, זעהט מען אז עס איז גארנישט אזוי פשוט. תפלה בלא כוונה כגוף בלא נשמה, איז נישט סתם א ווערטל וואס איינער האט געזאגט. ווען מען טראכט אריין אין די מהות פון תפלה, וואס דאס איז און וואס דאס דארף ברענגן. זעהט מען אז אן כוונה איז דאס נישט נאר גארנישט ווערד, נאר זאגאר א חוצפה כלפי שמיא.

דער חובת הלבבבות גלייכט דאס צו צו א קעניג וואס איז געקומען באזוכן זיינס א קנעכט. דער קנעכט האט געלאזט זיין משפחה זאל שיין אויפנעמען דעם קעניג, אבער ער אליין איז געגאנגען פארברענגן און זיך נישט אומגעקוקט אויפן קעניג. איז דאס נישט קיין חוצפה קעגן דעם קעניג? און די זעלבע איז ווען מען לאזט דעם מויל זאגן די תפלות צום אייבערשטן, אין די צייט וואס דער מח, וואס דאס איז דער מענטש אליין, איז בכלל נישט דארט. און מיט וואסערע חוצפה זאגט מען נאך צום סוף, יהיו לרצון אמרי פי "והגיון לבי" לפניך? טאקע אזוי, דו ווילסט דער אייבערשטער זאל טאקע מקבל זיין דיין הגיון לב?

דער אייבערשטער האט באפוילן: 'ולעבדו בכל לבבכם' – איזו היא עבודה שהיא בלב, הוי אומר זו תפילה (תענית ב.). דאס אינזין האבן דאס דאווענען איז נישט עפעס א זייטיגע תנאי אינעם דאווענען, נאר דאס איז דאס דאווענען אליין. דאס דאווענען דארף צו זיין אז מען זאל ארויסגעבן פארן אייבערשטן אלעס וואס ליגט אויפן הארץ. מיטן זאגן בלויז די ווערטער האט מען גארנישט אויפגעטוהן. באמת וואלט מען געדארפט איבערדאווענען אויב מען האט נישט אינזין געהאט. די סיבה פארוואס מיר דאווענען נישט נאכאמאל איז בלויז ווייל מען איז בכלל נישט פארזיכערט אז די צווייטע מאל וועט יא זיין מער כוונה.

תפלות אבות תקנום - דאס דאווענען האבן אונזערע אבות, אברהם יצחק און יעקב, איינגעפירט. דאס דאווענען וואס זיי האבן מתקן געווען איז געווען גאר אנדערש ווי אונזערע. זיי האבן איינגעפירט אז א מענטש זאל זיך אוועק שטעלן און זיך אויסרעדן זיין הארץ צום באשעפער אלעס וואס ער דארף. ער זאל קודם דאנקן דעם אייבערשטן אויף די גוטע זאכן וואס ער

האט, און דערנאך בעטן אלעס וואס ער דארף. אזא סארט דאווענען איז נישט מעגליך צו זיין אן קיין כוונה, דאס איז דאך גלייך פון הארץ ארויס צום אייבערשטן. דאס דאווענען וואס מיר זאגן, דאס האבן די אנשי כנסת הגדולה מתקן געווען.

דער רמב"ם לייגט דאס אראפ זייער שיין מסודר אין זיין ספר משנה תורה אין אנפאנג הלכות תפלה:
• מצות עשה להתפלל בכל יום שנאמר ועבדתם את ה' אלהיכם מפי השמועה למדו שעבודה זו היא תפלה שנאמר ולעבדו בכל לבבכם אמרו חכמים אי זו היא עבודה שבלב זו תפלה ואין מנין התפלות מן התורה ואין משנה התפלה הזאת מן התורה ואין לתפלה זמן קבוע מן התורה.
• ולפיכך נשים ועבדים חייבין בתפלה לפי שהיא מצות עשה שלא הזמן גרמא אלא חיוב מצוה זו כך הוא שיהא אדם מתחנן ומתפלל בכל יום ומגיד שבחו של הקדוש ברוך הוא ואח"כ שואל צרכיו שהוא צריך להם בבקשה ובתחנה ואחר כך נותן שבח והודיה לה' על הטובה שהשפיע לו כל אחד לפי כחו.
• אם היה רגיל מרבה בתחנה ובקשה ואם היה ערל שפתים מדבר כפי יכלתו ובכל עת שירצה וכן מנין התפלות כל אחד כפי יכלתו יש מתפלל פעם אחת ביום ויש מתפללין פעמים הרבה והכל יהיו מתפללין נכח המקדש בכ"מ שיהיה וכן היה הדבר תמיד ממשה רבינו ועד עזרא.
• כיון שגלו ישראל בימי נבוכדנצר הרשע נתערבו בפרס ויון ושאר האומות ונולדו להם בנים בארצות הגוים ואותן הבנים נתבלבלו שפתם והיתה שפת כל אחד ואחד מעורבת מלשונות הרבה וכיון שהיה מדבר אינו יכול לדבר כל צורכו בלשון אחת אלא בשיבוש שנאמר ובניהם חצי מדבר אשדודית וגו' ואינם מכירים לדבר יהודית וכלשון עם ועם ומפני זה כשהיה אחד מהן מתפלל תקצר לשונו לשאול חפציו או להגיד שבח הקדוש ברוך הוא בלשון הקדש עד שיערבו עמה לשונות אחרות
• וכיון שראה עזרא ובית דינו כך, עמדו ותקנו להם שמנה עשרה ברכות על הסדר שלש ראשונות שבח לה' ושלש אחרונות הודיה ואמצעיות יש בהן שאלת כל הדברים שהן כמו אבות לכל חפצי איש ואיש ולצרכי הציבור כולן כדי שיהיו ערוכות בפי הכל וילמדו אותן ותהיה תפלת אלו העלגים תפלה שלימה כתפלת בעלי הלשון הצחה ומפני ענין זה תקנו כל הברכות והתפלות מסודרות בפי כל ישראל כדי שיהא ענין כל ברכה ערוך בפי העלג.

דאס איז געווען א געוואלדיגע זאך וואס די אנשי כנסת הגדולה האבן געטוהן. זיי האבן געראטעוועט דאס דאווענען דורך דעם וואס זיי האבן איינגעפירט א נוסח התפלה וואס יעדער דארף זאגן אייניג. אבער לאמיר מחשב זיין שכר כנגד ההפסד, איז דאס נישט געווען דער מכה בפטיש וואס האט געמאכט אז א גרויס חלק פון כלל ישראל זאל נישט אינזין האבן רוב פונעם דאווענען? איך בין זיכער אז אין יענע צייט האבן זיך געפינען אסאך ערליכע אידן וואס האט קאטעגאריש אפגעווארפן די געדאנק וואס די אנשי כנסת הגדולה האבן געוואלט איינפירן. ס'טייטש? - האבן זיי געטענה'ט, און מיט רעכט - קלקלתו מרובה מתקנתו, איר ווילט איינפירן אז יעדער זאל זאגן דריי מאל א טאג די זעלבע נוסח? דאס איז דאך די סתימת הגולל פון דאווענען. דאס וועט מאכן אז דאס דאווענען זאל ווערן כמצות אנשים מלומדה. דאס איז זיכער אז רוב מענטשן וועלן נישט קענען טאג איין טאג אויס זאגן די זעלבע נוסח און עס נאך אינזין האבן מיט די זעלבע כוונת הלב וואס מען האט ווען מען דאווענט אזוי ווי ביז יעצט.

דו ווילסט זיך אננעמען פאר די פראצענט מענטשן וואס קענען נישט דאווענען געהעריג, און צוליב דעם גייסטו אוועק הרג'ענען דאס גאנצע קאנצעפט וואס דאווענען דארף זיין?! העכסטנס קענסטו איינפירן אז די שוואכערע חברה וואס קענען נישט דאווענען געהעריג זיי זאלן כאטש אפזאגן דער נייער נוסח און שוין. כאטש איך ווייס נישט אויף וויפיל דאס איז ווערד, איז עס דאך אבער בעסער ווי גארנישט. אבער דאס צו מאכן פאר אן איינגעפירטע נארמע, אז דאס מיינט דאווענען, הזאת נעמי?

די חולקים האבן טאקע געהאט גערעכטע טענות, אבער דאס האט נישט צוריקגעהאלטן די אנשי כנסת הגדולה פון איינפירן דאס דאווענען וואס מיר האבן היינט. ווייל זיי האבן געקוקט מיט א ווייטערן בליק, נאך אביסל ווייטער פון זייערע קעגנער'ס. טאקע רוב מאל וועט דאס דאווענען זיין פון א שוואכערע קאליבער ווי עס וואלט געדארפט זיין, אבער אפילו עס וועט גארנישט ווערד זיין. וועט דאס אבער האלטן אידן ביי אידישקייט. אויב וועט מען ווייטער אזוי דאווענען ווי די אבות האבן מתקן געווען, וועט דאס דאווענען אינגאנצן בטל ווערן, אדער העכסטנס וועט עס בלייבן בלויז ביי יחידי סגולה. אויב וויל מען אז גאנץ כלל ישראל זאל דאווענען, דארף מען מאכן א סדר וואס יעדער זאל אפזאגן יעדן טאג טויט צו רויט, אזוי ווי עס איז. און דערנאך וועלן שוין זיין גוטע אידן וואס וועלן מעורר זיין אז דאס דאווענען דארף זיין מיט מער כוונה, איין טאג וועט מען כאפן אן התעוררות און דאן וועט מען מער אינזין האבן, און אוודאי וועט אייביג זיין דער העכערער עלעמענט וואס זיי וועלן שטענדיג אינזין האבן דאס דאווענען.

און ווי עס שטעלט זיך ארויס, זענען זיי געווען טויזנט פראצענט גערעכט. נאר דורך דעם וואס זיי האבן איינגעפירט א נוסח צו זאגן, איז געבליבן דאס דאווענען ביי אידן. דאס וואס א איד ווייסט אז ער מוז אריין גיין דריי מאל א טאג אין שוהל און אפזאגן דעם נוסח וואס שטייט אין סידור, דאס האלט אים ביי אידישקייט.
***

אויף צו זיין מער איבערצייגט דערין, קען מען זיך אריבערכאפן צו א צווייטע יסוד אין אידישקייט, וואס דאס איז לימוד התורה.

דאס לערנען תורה איז נאך היינט אויך געבליבן אויף דעם שטאפל וואס תפלה איז געווען בעפאר די אנשי כנסת הגדולה. יעדער ווייסט אז לערנען מיינט צו פארשטיין וואס מען לערנט און קונה זיין ידיעות התורה. און דאס קומט נישט אן אזוי גרינג, אזוי ווי די באקאנטע רש"י וואס זאגט "אם בחקתי תלכו - שתהיו עמלים בתורה", אויף תורה דארף מען זיך פלאגן און מען דארף פארשטיין וואס מען לערנט.

יעצט לאמיר זיך אויפוועקן פאר א מינוט צו די רעאליסטישע וועלט און זעהן ווער און וויפיל תורה עס ווערט געלערנט היינט צו טאגס. איך רעד נישט פון די העכערע עלעמענט, די סארט וואס וואלטן געבליבן מיטן דאווענען אפילו אן די תקנת אנשי כנסת הגדולה, זיי לערנען יעצט אויך זייער פלייסיג, זיי פארשטייען וואס זיי לערנען, זיי פארהערן זיך און וואקסן אויף די רבנים דיינים און תורה אידן פון אונזער דור.

איך וויל אבער רעדן פון מיר און דיר, אונז פשוטע עמך אידן. מיר זענען עפעס אזוי כלאחר יד געווארן אויסגעשלאסן פון לימוד התורה. פרעג איך איינעם פארוואס ער לערנט נישט, זאגט ער מיר אז ער האט נישט געקענט טרעפן קיין חברותא. און ער געדענקט נישט אז ער האט מיר געענטפערט דעם זעלבן תירוץ מיט דריי יאר צוריק. און אפילו די וואס האבן יא חברותות, זיי לערנען פלייסיג יעדע נאכט, אבער ווען מען טראכט אביסל אריין זעהט מען אז דאס איז ווייט נישט געלערנט פון וואס לימוד התורה מיינט. וואס איז מיט פרייטאג און שבת? דאן האט מען דאך נישט קיין חברותא. נו, עס איז נאר צוויי טעג. אבער צוויי טאג א וואך מיינט הונדערט טאג א יאר, וואס דאס איז א דריטל פונעם יאר. און ווען מען רעכנט צו אלע ימים טובים און יומי דפגרא'ס, איז דאס בערך א האלב יאר וואס מען לערנט נישט. און וואס טוט זיך ווען מען האט שמחה/ דער חברותא האט א שמחה/ זונטאג ווען מען גייט שאפינג/ מען פיהלט נישט גוט/ מען דארף גיין צו א מיטונג/ דער רבי מאכט חתונה, און נאך צענדליגע אנדערע סיבות פארוואס מען זאל נישט אנקומען צו זיצן די שעה מיט די חברותא?

און וואס טוט זיך ווען מען זיצט שוין יא מיט די חברותא ביי איין טיש, לערנט מען דען יעדן טאג? קודם דארף מען דורכשמועסן די לעצטיגע נייעס און לשון הרע'ס, נאכדעם דארף מען זיך שיקן איינער דעם צווייטן די געלונגענע טעקסט מעסידזשעס פון יענעם טאג, די גוטע קליפס וואס זענען היינט ארום געפארן אויף וואטסעפ, וואס - אגב - האבן ביידע שוין סייווי באקומען די זעלבע, דערנאך דארף מען א טיי אדער קאווע צו קענען לערנען מיט א רוהיגן קאפ. און דאס איבריגע לאז איך איבער פאר אייער אייגענע עקספיריענס.

מיטן מאכן אן אמת'ן חשבון, טאקע ביי זיך און נישט ביי יענעם. זעהט מען אז מען לערנט ווייט נישט וואס מען וואלט געדארפט לערנען. און אויב זאל ווען בלייבן דאס דאווענען אזוי ווי ארגינעל, און אזוי ווי א דאווענען וואלט באמת געדארפט אויסזעהן, אז ווען מען האט צייט גייט מען אליין אין א זייט און מען רעדט זיך אויס צום אייבערשטן אלעס וואס דרוקט, דאן וואלט עס פונקט אזוי אויסגעזעהן. פונעם גאנצן יאר וואלט געבליבן בלויז עטליכע טעג וואס מען וואלט געדאווענט. זעהט מען מען די ווייטגרייכנדן בליק פון אונזערע גרויסע אנשי כנסת הגדולה וואס האבן געראטעוועט דאס דאווענען.

ווען א איד וויל באמת זוכה זיין לכתרה של תורה, וואלט ער זיך אויך געדארפט איינפירן צו דאווענען תורה אזוי ווי די אנשי כנסת הגדולה האבן איינגעפירט צו דאווענען תפלה. ווען א מענטש זאל זיך מאכן א חוק קבוע אז יעדן טאג מוז ער עפענען א גמרא און אפזאגן א דף, ער מוז עפענען א משניות און אפזאגן א פרק, און די זעלבע ביי אנדערע לימודים. און טאקע יעדן טאג זאל זיין וואס זאל זיין, פונקט ווי ביים דאווענען. דאן וואלט דער מענטש אויפגעוואקסן א תלמוד חכם מופלג. איינמאל ער האט זיך צוגעבינדען צו די תורה, ער מוז יעדן טאג עפענען א ספר און זאגן די ווערטער. דאן וועט ער א גרויס חלק דערפון פארשטיין מיטן זאגן, און ווען ער וועט זיין אין די גוסטע וועט ער יא אינזין האבן וואס ער זאגט און פארשטיין וואס ער לערנט, ווען ער וועט זעהן אן אינטערעסאנטע שטיקל וועט דאס אים ציען אריינצובליקן אין רש"י/תוספות/ברטנורא. אבער אויב איז נישט אפגעמאכט ביי אים אז ער מוז דעם ספר עפענען יעדן טאג, וועט ער ניטאמאל וויסן וואס ער פארפאסט.

אין ספר החינוך איז ער מסביר די מצוה אז מען טאר נישט צוברעכן א ביין פון קרבן פסח. האט ער דארט א לענגערע הסבר אז "אדם נפעל כפי פעולותיו", א מענטש ווערט אויסגעפארעמט לויט מיט וואס ער איז פארנומען, אויב א מענטש, אפילו א רשע גמור, וועט זיין פארנומען צו טוהן מצות, אפילו ער טוט עס שלא לשם שמים און אין זיין הארץ איז ער א גרויסער רשע, אבער ער איז עוסק א גאנצן טאג צו טוהן מצות, וועט ער מיט זיינע מעשים הרג'ענען זיין יצר הרע און ווערן א גרויסער צדיק. ווידער א צדיק גמור, זיין הארץ איז גאנץ מיטן אייבערשטן אויף הונדערט פראצענט, אויב אבער וועט ער עוסק זיין אין טוהן שלעכטס, אפילו באונס, ווי למשל אז דער קעניג צווינגט אים דאס צו טוהן, וועלן זיינע מעשים וואס ער טוט אים איבערדרייען און צום סוף וועט ער ווערן א שלעכטער מענטש.

און ער פירט אויס אז דעריבער זאל זיך א מענטש נישט איינרעדן אז דער עיקר איז צו זיין א איד אין הארץ, און עס איז נישט קיין חילוק ווי אזוי מען פירט זיך אינדרויסן. נאר מען זאל געדענקן אז סוף כל סוף וועלן די מעשים וואס דער מענטש טוט אים בייגן צו גוטס אדער צו שלעכטס, אפגעזעהן צו וואס זיין הארץ איז פון פריער געווען גענויגט. און מיט דעם איז ער מסביר די משנה, רצה הקב"ה לזכות את ישראל לפיכך הירבה להם תורה ומצות, דער אייבערשטער האט געגעבן פארן איד אסאך תורה ומצות אז דער גוף זאל זיין מיט דעם פארנומען א גאנצן טאג, און דאס וועט שוין איבערדרייען אז די הארץ זאל אויך ווערן גוט. און דאס איז אויך וואס די גמרא זאגט: "כל מי שיש לו מזוזה בפתחו וציצית בבגדו ותפילין בראשו, מובטח לו שלא יחטא" ווייל דאס זענען מצות וואס דער מענטש האט א גאצן טאג, און דאס וועט איבערדרייען זיין הארץ צום גוטן, אז ער זאל מער נישט זינדיגן. עס כדאי נאכצוקוקן זיין געוואלדיגע לשון פון אינעווייניג.

דאס האבן די אנשי כנסת הגדולה אויפגעטוהן מיטן מאכן דאס דאווענען פאר א טרוקענעם נוסח, כאטש דאס איז גאר ווייט פון די אמת'ע מכוון פון דאווענען. אבער מיט דעם וואס א איד דארף זיין יעדן טאג פארנומען מיטן דאווענען וועט דאס אים שוין ברענגן אז ער זאל דאווענען געהעריג אויך.

און דאס איז וואס מיר דארפן זיך איינפירן אויך ביים לערנען. מען דארף ביי זיך אפמאכן אז יעדן טאג גייט מען עפענען א ספר און זיך רוקן מיט נאך א דף, מיט נאך א קאפיטל, מיט נאך א פרק, און מיט נאך א סימן. אויב מיר וועלן דאס טוהן, עס וועט טאקע אויסזעהן מאדנע/ קינדעריש/ נאריש. דאס הייסט געלערנט? דאס מיינט תורה? דאס האט דער אייבערשטער פארלאנגט מיטן שתהיו עמלים בתורה? אבער ווען מען וועט מאכן דעם סוף חשבון וועט מען זעהן אז נאר אזוי קען א איד זיין צוגעבינדן צו די תורה, און נאר אזוי קען א איד זוכה זיין לכתרה של תורה.

טעמו וראו כי טוב ה'!
***


לאמיר אביסל צונעמען די טענות. 

ראובן טענה'ט אז איך הויב אן מיט א טעאריע אז די אכה"ג האבן געהאט חולקים אויף זייער געדאנק און דערנאך בוי איך שוין אויף די טעאריע.
אמת אז עס איז נאר א טעאריע. קודם קען עס אריינגיין אין כלל פון מה שהיה הוא שיהיה. אין אלע דורות האבן אייביג געוויסע מענטשן געטראכט אנדערש ווי די איבריגע. עס לאזט זיך זייער גלייבן אז עס זענען געווען חולקים אויף דעם וואס די אכה"ג האבן איינפירט. אבער בעיקר האב איך געמיינט צו רעדן פונעם געדאנק, אז למעשה קען מען פארשטיין א שיטה וואס זאל קריגן מיט זייער נייע תקנה, און פון דעסט וועגן האבן זיי נישט געקוקט אויף דעם. און פון דעם קענען מיר זיך לערנען.

א צווייטע טענה האבן עטליכע ערווענט, אז די אכה"ג האבן זיכער נישט געמיינט מיט זייער תקנה צו זאגן אז מען זאל דאווענען שלא בכוונה, אזוי ווי מען זעהט אז די הלכה איז טאקע געווען א לאנגע צייט אז מען דארף איבערדאווענען אויב מען האט נישט אינזין געהאט.
עס איז זיכער אמת אז זייער כוונה איז נישט געווען אז מען זאל בלויז זאגן די ווערטער און נישט אינזין האבן, ובפרט אז דער עולם האט מער ווייניגער געקענט לשון הקודש און זיי האבן נישט געדארפט לערנען טייטש צו קענען פארשטיין דאס דאווענען (כאטש דער רמב"ם זאגט יא אז דער עולם האט אין יענע צייט נישט אזוי גוט געקענט לשון הקודש).
איך האב אבער בעיקר גערעדט פון דעם חלק פון הארץ וואס עס פעלט אויס ביים דאווענען, נישט דאס פשוט פארשטיין וואס מען זאגט. אפילו איינער וואס זיין מאמע לשון איז לשון הקודש, ער איז מיט דעם אויפגעוואקסן, און ער דארף זיך נישט מוטשען צו פארשטיין וואס ער זאגט. אפילו אזא איינער, אויב וועט ער זאגן יעדן טאג דעם זעלבן נוסח, מוז עס בדרך הטבע ווערן מער אזא קבע און ער וועט זיך דארפן אנשטרענגן און שוהה זיין שעה אחת פארן דאווענען אז זיין הארץ זאל טאקע זיין מיט די ווערטער.
חסידים הראשונים היו שוהים שעה אחת ומתפללים כדי שיכוונו את לבם למקום - דאס איז נישט אז זיי זאלן אינזין האבן די פירוש המילות, נאר אז זייער הארץ זאל זיין מיטן אייבערשטן, וואס דאס איז דער עיקר פון דאווענען וואס מען לערנט ארויס פונעם פסוק ולעבדו בכל "לבבכם" - איזהו עבודה שבלב זו תפלה.
דאס האבן די אכה"ג געדארפט נעמען אין חשבון, אז מיט דעם וואס זיי מאכן א טרוקענעם נוסח. אפילו לו יהא אז מען וועט פארשטיין וואס מען זאגט, וועט מען אבער פארפעלן דעם עיקר תפקיד וואס דאווענען דארף אויספירן, דהיינו אז דאס הארץ זאל דינען דעם אייבערשטן.
פון דעסט וועגן האבן זיי דאס מתקן געווען, ווייל זיי האבן פארשטאנען אז אויב וועט מען דאס נישט איינפירן וועט דאס דאווענען אינגאנצן בטל ווערן. ווידער אזוי אז מען זאגט כאטש יעדן טאג די ווערטער, אפילו אויב די הארץ איז נישט דארט. למעשה אבער וועט זיך מאכן אסאך מאל וואס מען וועט יא האבן אן התעוררות און די הארץ וועט יא מיטשפילן. אדער כאטש ביי א טייל פונעם דאווענען וועט די הארץ יא דארט זיין. ווען איינער וועט דארפן א רפואה וועט זיין הארץ זיך צושפילן ביי רפאינו, א צווייטער וואס נויטיגט זיך אין פרנסה וועט עס אים מעורר זיין ביי ברך עלינו, און אזוי ביי די אנדערע חלקים פונעם דאווענען.
אבער אז מען זאל ווארטן צו דאווענען בלויז ווען די הארץ איז דערביי, וועט מען בלייבן ביים ווארטן. און דאס גאנצע מושג פון דאווענען וועט בטל ווערן.

וואס איך האב ארויסגענומען פון דעם איז אז די זעלבע איז ביים לערנען. דארט טאקע דארף נישט דוקא די הארץ זיין דערביי, דארט איז דער עיקר פשוט אז מען זאל פארשטיין וואס מען לערנט און קונה זיין ידיעות התורה. אבער אויב וועט מען מאכן א כלל אז נאר איינער וואס פארשטייט, דער קען לערנען. אדער נאר ווען דער קאפ איז דא און איז וואך און מונטער, נאר דאן קען מען לערנען. דאן וועט בטל ווערן דער גאנצער מושג פון לימוד התורה ביי א גרויס טייל פון כלל ישראל, און אפילו די וואס לערנען יא וועט עס בטל ווערן אויף א גרויס חלק פונעם יאר. אזוי ווי דער מציאות ווייזט פאר איינעם וואס האט אפענע אויגן און זעהט וואס עס טוט זיך היינט אויף דער וועלט.
ווען מען זאל אבער איינפירן אזא תקנה אז יעדער מוז עפענען יעדן טאג א ספר און זאגן כאטש די ווערטער אפילו אן פארשטיין. דאס וועט מאכן אז מען זאל זיין פארבינדען מיט די תורה.ן א חלק פון וואס מען זאגט וועט מען פארשטיין פון זיך אליין, און דא און דארט וועט מען טרעפן אינטערעסאנטע זאכן וואס עס ציעט און אין דעם וועט מען זיך מער אריינלייגן, און אוטאמאטיש וועט מען קונה זיין פיל מער ידיעות התורה פון איינעם וואס עפענט בכלל נישט קיין ספר.

פארשטייט זיך אז מיר האבן נישט קיין אכה"ג וואס זאלן דאס קענען איינפירן ביי כלל ישראל, אבער א מענטש פאר זיך קען ניצן דעם געדאנק אז ער זאל זיין פארבינדען מיט די תורה. איינער וואס ווייסט ביי זיך אז זינט ער איז ארויס פון ישיבה/כולל, אדער נאך פון פריער, האט ער כמעט נישט געעפנט קיין אידיש ספר, און ער קען זיך צוזאמנעמען צו טרעפן א חברותא צו לערנען, און אליין לערנט ער נישט. אדער אפילו איינער וואס האט יא א חברותא יעדן טאג, ער גייט צו א שיעור, ער האלט מיט איינע פון די שיעורי הקהלות אדער דף היומי, אבער למעשה בלייבט אים נאך זייער אסאך טעג אן לימוד התורה, בערך א האלב פונעם יאר קען מען זיך נישט מסדר זיין צו א נארמאלע שיעור. און אויסער דעם שפירט ער אז עס איז נאך דא א גרויס חלק פון די תורה וואס איז נאך פארהוילן פון אים. ער הערט ביים שיעור ווי דער מגיד שיעור ווארפט צוזאם שיינע זאכן פון תנ"ך, פון אנדערע מסכתות, פון מדרשים, פון הלכה, און פון וואו נישט. עס כאפט זיך אריין אזא קנאה געפיהל "וואו בין איך?" פארוואס זאל איך נישט וויסן די אלע זאכן? פארוואס עפעס האט מען מיר אזוי אויסגעשלאסן פון אסאך חלקי התורה?
פאר אזא מענטש האב איך אן עצה. ער זאל זיך מאכן שיעורים צו זאגן תורה, אין וואס דאס הארץ גליסט, זאל עס זיין אין תנ"ך, משניות, גמרא, מדרש, הלכה, אדער עפעס אנדערש. דאס איז דאך גרינג, צו דעם דארף מען נישט קיין חברותא, מען דארף נישט קיין קאפ, און מען דארף אויך נישט צופיל צייט דערצו. און ביז א קורצע צייט וועט מען זעהן אז מען איז בקי אין אזויפיל תחומים. דאס געבט א געוואלדיגע סיפוק הנפש פאר א מענטש, און עס ציעט אים צו לערנען נאך און נאך.

מבשרי אחזה. איך האב דאס אליין אויספרובירט שוין פאר יארן, און איך פיהל אז דאס געבט מיר א געוואלדיגע סיפוק הנפש, עס ברענגט זייער אסאך ידיעות, אויסער נאך אסאך זייטיגע בענעפיטן וואס מען האט פון דעם.
איך וויל נישט זיין סעלפיש. אז איך האב הנאה געהאט דערפון, קען איך באשטיין אז נאך אידן זאלן נהנה זיין דערפון. למעשה ווען מען זאגט פאר א מענטש ער זאל אנהויבן זאגן משניות און גמרא קוקט ער דאס אן ווי א משוגעת. אבער ווען מען הערט אביסל מער דער געדאנק וואס ליגט אונטער דעם, ווערט דאס מער נענטער צום שכל און עס לאזט זיך שוין אנהויבן פרובירן.

דער בעסטער וועג דאס צו באשטעטיגן איז ווען מען פרובירט דאס אליין אויס. עס לוינט זיך צו אינוועסטן בלויז עטליכע מינוט א טאג צו מאכן אזא סארט שיעור אין סיי וועלכע ספר עס ציעט דעם מענטש. און דאן קען מען אליין זיך איבערצייגן אויב מען האט א געשמאק אין דעם אדער נישט.

אין תגובות:

הוסף רשומת תגובה