בואו חשבון – דער וועג צו סוקסעס

בואו חשבון – דער וועג צו סוקסעס

דער אי-ציגארעטל איז אין די לעצטע פאר יאר געווארן גאר שטארק אויפגעכאפט איבער די וועלט, רויכערערס וואס מוטשענען זיך שוין לאנג אויפצוהערן רייכערן האבן זיך ארויפגעכאפט אויף די נייע המצאה און קויפן די עלעקטעראנישע ציגארעטלעך אין די מאסן.

צי דאס העלפט טאקע אויפהערן רויכערען איז אונטער א גרויסע פראגע צייכן. טייל זאגן טאקע אז דאס האט זיי אפגעוואוינט פון רויכערען, אנדערע זאגן אז עס האט זיי כאטש רעדוצירט די מאס ציגארעטלעך פער טאג, אבער טייל זאגן אז דאס קומט זיי נאר צוניץ ווען זיי געפינען זיך אינ-דארס, אויף א פלאץ ווי זיי זענען נישט ביכולת צו רויכערען געהעריג, אבער איינמאל זיי זענען אויפן גאס זענען זיי צוריק צום אלטן, זיי זענען מקיים דעם גם מזה אל תנח ידיך, וירא שמים יוצא ידי שניהם.

דאס איז נישט די ערשטע - און לכאורה אויך נישט די לעצטע – מעטאד, וואס שטעלט אהער אופנים ווי אזוי מען זאל זיך קענען אפגעוואוינען פון רויכערן. און אזוי ווי אלע פון די סארט מעטאדן, ארבעט עס צומאל יא און צומאל נישט, ביי איינעם יא און ביי איינעם נישט. יעצט אבער קומט ארויף אויפן טיש א נייער דערהער, וואס מען האט נאכנישט געהערט ביז יעצט, דאס איז דער 'קלוגער צינדער'.

איך יא, דו נישט

איך יא, דו נישט

עס איז מיר אויסגעקומען לעצטנס מיטצוהאלטן א מקוה-שמועס פון עטליכע אידן וועלכע באלאנגען אלע צו איין קרייז. זיי האבן אויסגעשמועסט די אויפפירונג פון זייער רבי'ן ביי די לעצטע גרויסארטיגע מסיבה וואס איז פארגעקומען אין זייער הויף.

זיי האבן לאו דוקא גערעדט פאזיטיוו לגבי זייער רבי'ן, זיי האבן אויסגעדרוקט אנטריסטונג איבער זייער רבי'ס התנהגות, זיי האבן געהאלטן אז ער האט זיך נישט אויפגעפירט ווי עס פאסט, ער וואלט נישט געדארפט זאגן געוויסע זאכן וואס ער האט געזאגט, און אזוי ווייטער האבן זיי אויסגעשמועסט אז דער רבי איז ארום גענומען מיט אינשי דלא מעלי וואס פירן אים ביי די נאז און דאס פירט אים אין באד אריין. "וואס קען מען טוהן, דער רבי ווערט נישט אינגער, און ער ווייסט נישט גענוי ווי אזוי אומצוגיין מיט די היינטיגע סטאנדארטן" – האט זיך איין חסיד אויסגעדרוקט.

וואס זאל מען טוהן, אז עס לערנט זיך נישט?

וואס זאל מען טוהן, אז עס לערנט זיך נישט?

חֶרְפָּתִי - נַפְתָּלִי - יִשְׂמָחוּ - לְנִשְׁבְּרֵי - בְּיַרְכְּתֵי, האט מיין טאכטער'ל צוגעענדיגט זאגן איר עברי צעטל. זייער שיין געזאגט! יעצט קענסטו ארויפלייגן א בלומעלע סטיקער אויף די עברי מיידל, האב איך איר געזאגט. מיט גרויס חשק האט זי ארויפגלייגט דעם סטיקער און גלייך געלאפן שפילן און דערציילן פאר יעדן אז זי האט געזאגט איר ברודער'ס נאמען, נפתלי'קע, אין איר עברי צעטל.

איך האב געדאנקט דעם אייבערשטן פאר מיין געראטענע טאכטער'ל וואס כאפט ב"ה אויף די עברי אויף אזא שיינעם פארנעם. אבער אויסער די הנאה, האט מיר איר עברי זאגן אויך געגעבן שטאף צו טראכטן.

זי זאגט אפ דעם עברי צעטל. ב"ה אז זי כאפט אויף און זי קען גוט אלע כללים. אבער זי האט נישט קיין אהנונג פון די באדייט פון די ווערטער. און די וואס האבן אהער געשטעלט דעם עברי צעטל האבן ניטאמאל געפינען פאר וויכטיג צו זעהן אז איין ווארט זאל קלעבן מיטן צווייטן, נאר אז אויפן זעלבן בלעטל זאלן זיך געפינען אלע כללים וואס מען האלט יעצט אינמיטן חזר'ן.

שפעטער ווען די קינדער ווערן גרעסער הויבן זיי אן צו זאגן אויך תהלים. אויך ווייטער מיט די הדגשה אז זיי זאלן גוט און פליסיג קענען די עברי, אן די מינדעסטע כוונה אז זיי זאלן עפעס פארשטיין וואס זיי זאגן דארט.

מיט די יארן, נאכדעם וואס מען קען שוין גוט די עברי פונעם דאווענען, הויבט מען אן צו לערנען אביסל די טייטש פונעם דאווענען. אבער די דיו כתובה על נייר חדש, דאס וואס מען האט אויסגעלערנט אינגערהייט די עברי, דאס בלייבט ווייטער. דאס דאווענען איז איין זאך, מען דארף דאן זאגן בלויז די עברי וואס שטייט אין סידור. און די טייטש איז א צווייטע זאך, דאס איז געמאכט געווארן צו קענען באקומען א גוטע צייכן אויף די טייטש פארהער.

דאס איז נישט נאר אלס קינד. ביי די גרויסע טאטעס איז די זעלבע מעשה. א איד ווייסט אז אינדערפרי דארף ער לויפן אין שוהל דאווענען שחרית, אינמיטן טאג אריינכאפן א מנחה, און ביינאכט, אויסגעמוטשטערהייט כאפט מען א מעריב. קוים וואס מען ווייסט וואס מען זאגט. אוודאי זענען דא געהויבענע אידן וואס דאס דאווענען איז זייער חיות, זיי לעבן מיט די ווערטער וואס זיי זאגן. אבער איך רעדט פון פשוטע עמך אידן, זיי ווייסן אז זיי דארפן עפענען דעם סידור, אפזאגן די עברי וואס שטייט דארט, און מיט דעם איז דער אייבערשטער צופרידן מיט זיי.

איך בין א מחוצף!

איך בין א מחוצף!

דעם שבת האב איך פרובירט מחזק צו זיין א איד, ער האט זיך מיר אפגערעדט אז ער מוטשעט זיך זייער שטארק פינאנציעל, ער קען זיך נישט צוזאמנעמען און זיך מסדר זיין. איך האב אים פרובירט מחזק צו זיין אז עס וועט נישט נעמען צו לאנג, ימי שנותינו בהם שבעים שנה ואם בגבורות שמונים שנה, די פיין און ליידן וועט נישט צו לאנג אנהאלטן. און דאן וועט דיר כאטש איבערבלייבן די גוטע זאכן וואס דו האסט אריינגעכאפט אויף דער וועלט, די מצות ומעשים טובים דאס וועט דיר באגלייטן, בהתהלכך תנחה אותך בשכבך תשמור עליך והקיצות היא תשיחך.

ענטפערט ער מיר מיט א ביטערן שמייכל -- 'הרי זה בא לחזק ונמצא חוזק'. דאס איז טאקע דיין נחמה? דערווייל האסטו נאר ערגער געמאכט דעם מצב, אויב בגשמיות בין איך טיף אין דער ערד, בין איך ברוחניות נאך א שיינע פאר שטאק נידריגער. נישט קיין דאווענען, נישט קיין לערנען, און די ביסל וואס איך טוה יא האט יענץ פנים, אז דו דערמאנסט מיר פון לאחר מאה ועשרים ווערט מיר קאלט אין די ביינער, עס זעהט מיר נישט אויס אז איך וועל קענען עפעס מיטטראגן אהין.

האב איך אים דערציילט די באקאנטע מעשה פון בעש"ט אז ער האט אמאל צוגעזאגט קינדער פאר איינעם וואס האט בדרך הטבע נישט געקענט האבן קיין קינדער, איז דאן ארויס א בת קול אז ער האט פארלוירן זיין חלק לעוה"ב, אויף די מינוט איז דער בעש"ט געווארן צושרויפט, אבער ער האט זיך גלייך צוריק געכאפט און געזאגט: וועל איך דינען דעם אייבערשטן אן עוה"ב! און פארשטייט זיך אז זיין שכר איז נאך גרעסער געווארן, דאס איז די גרעסטע מדריגה צו דינען דעם אייעבערשטן שלא ע"מ לקבל פרס. זאג איך דעם איד, יעצט ביזטו אויף די זעלבע מדריגה פון בעש"ט. דו פיהלסט אז קיין עוה"ב וועסטו שוין נישט האבן, יעצט איז יעדע מצוה וואס דו טוסט יא אסאך מער חשוב, דו טוסט עס ממש נאר פארן אייבערשטנס וועגן, און פארשטייט זיך אז די שכר אויף דעם איז אסאך גרעסער.

פון די אנדערע זייט טיר

פון די אנדערע זייט טיר

הערט אויס א שמועס:

..טאטי, איינער ווארט ביי די טיר.

..ווער איז דארט?

..איינער גייט נאך געלט.

..שוין ווייטער א שנארער, מען קען נישט פטור ווערן פון די חברה! זאג אים אז דיין טאטע איז נישט אינדערהיים.

..מיין טאטע האט געזאגט אז ער איז נישט אינדערהיים…

דער געשפרעך -- אדער עפעס ענליך צו דעם -- הערט גאנץ אפ איינער וואס גייט צוזאמקלויבן נדבות, צו מזכה זיין אידן מיט די מצוה פון צדקה.

טאקע א באנדע בלוט-זויגערס - די צדקה-גייערס, זיי האבן נישט בעסער'ס וואס צו טוהן נאר ארום צו גיין און אויסזויגן דאס לעצטע ביסל בלוט פונעם עולם. וואס ווילן זיי? זאלן זיי גיין ארבעטן און צורוה לאזן די מענטשהייט.

לאמיר אבער כאפן א בליק אויף די אנדערע זייט טיר וואס דארט גייט פאר. דארט שטייט א איד מיט א צובראכן הארץ. נישט גרינג איז אים אנגעקומען צו מאכן דעם באשלוס צו גיין איבער די הייזער נאך געלט. ווער עס האט עס נאכנישט אויספרובירט קען זיך נישט פארשטעלן די בזיון עצמי וואס א מענטש פיהלט ווען ער דארף גיין נאך געלט. דאס איז אפילו ווען מען גייט פאר א צווייטן, און כל שכן ווען מען גייט פאר זיך. עס איז בכלל נישט קיין בא'טעמ'טע עסק, עס קאסט אפ אסאך כוחות הנפש דאס צו קענען באווייזן.

קיינער גייט נישט נאך געלט פאר שוואוילטאג. צו האבן און שפירן דעם געפיהל פון ואנכי עפר ואפר מיט אלע מפורשים, צו דעם דארף מען האבן א שטארקע דראנג דאס צו קענען באווייזן. אדער ווייל מען האט א שטארקע געפיהל פאר דעם צוועק פאר וואס מען גייט. אדער ווייל נויט ברעכט אייזן האט ער זיך גענומען די שטארקייט און איבערגעלאזט דאס ווייב און קינדער אין אר"י צו גיין אנקלאפן אויף די טירן. אדער אפילו א היזיגער וואס קען נישט ענדיגן דעם חודש, און אנשטאט זיך אנבארגן פון די גאנצע שטאט אן קיין חשבון פון וואו עס צו באצאלן, גייט ער ארום צו אידישע הערצער און קלויבט צוזאם א דאלער נאך א דאלער.

אשריך בעולם הזה?

אשריך בעולם הזה?

עס איז באקאנט די ווארט פון צדיקים אז ווען יעדער זאל אראפלייגן זיין פעקל צרות אין איין שטוב, וואלט זיך יעדער צוריק גענומען זיין אייגענעם פעקל, קיינער ברויך נישט יענעמ'ס פעקל צרות.

זאגט מיר איינער אז ווען ער זאל טרעפן אזא פלאץ ווי ער קען אראפלייגן זיין פעקל צרות, וואלט ער עס אראפגעלייגט און געהויבן פיס און אנטלאפן פון דארט, ווער עס וויל קען זוכה זיין דערין מן ההפקר, ער ברויך נישט זיין פעקל און ער ברויך נישט יענעמ'ס פעקל.

דער פראבלעם איז נאר אז דערווייל איז נאכנישט דא אזא פלאץ, דער פעקל קלעבט צום מענטש ווי דער הויקער צום רוקן פונעם קעמל, און מען קען דערפון נישט פטור ווערן. יעדער ליידט פון אנדערע זאכן, איינעם דרוקט פרנסה, א צווייטן קינדער, א דריטן די שלום בית, איינער ווארט גאר אויף זיין שידוך, אסאך מוטשען זיך נעבעך מיט געזונט פראבלעמען איינער פיזיש און איינער גייסטיש, און אזוי ווייטער יעדער מיט זיינע שוועריקייטן, הצד השוה שבהן אז קיינער לעקט נישט קיין האניג אויף דער וועלט.

דכורני ווען איך בין געפארן איין יאר קיין אומן אויף ראש השנה, בין איך געזעצן אויפן פליגער נעבן א איד, און פארשטייט

א'ני ל'עזאזל ו'אשתי ל'אומאן

א'ני ל'עזאזל ו'אשתי ל'אומאן

מי שגמלך טוב הוא יגמלך כל טוב סלה! - האט אפגעהילכט דאס קול פונעם עולם נאכפאלגענדיג מיין ברכת הגומל נאכן זיך צוריק קערן פון אומאן ראש השנה. פון דאן ביזן נאכן דאווענען זענען שוין געווען א צוויי-דריי צענדליג אויגן אנגעוואנדן צו מיין ריכטונג ביז נאכן דאווענען.

גלייך נאך עלינו נאך איידער כ'האב עספיעט צו זאגן לדוד ה' אורי האט זיך אנטוויקלט א קופקע ארום מיר און עס האט זיך אנגעהויבן די קרייץ-פארהער.

..וואס איז די גומל בענטשן? ביזט געווען אין אומאן? (ניין, כ'בין אקארשט ארויס פון תפיסה... כ'מיין, וואס פרעגסטו?)

..זאלסט האבן גע'פועל'ט אלעס גוטס. דא קען מען זיך נישט אויסבעטן? נאר אין אומאן?

..אה. האסט נישט קיין געדולד צו די היזיגע פרעשור ביזטו געפארן קיין אומאן זיך אויסצולופטערן?

..נו, ווי אזוי האסטו דיך ענזשויט? ס'איז געווען אסאך פאָן?

..דיין ווייב האט דיך געלאזט פארן? אה, דו האסט איר סתם אזוי אין בוידעם?

איינער דארט אין די זייט, אביסל א שעמוועדיגער, האט זיך איינגעהאלטן פון צו זאגן עפעס, מען האט אבער קלאר געקענט זעהן אז עס ליגט אים עפעס א גוטס אויפן צינג, נאך עטליכע מינוט האט ער דאס ארויס געזאגט – "מען זאגט דאך אז אלול איז ראשי תיבות א'ני ל'אומאן ו'אשתי ל'עזאזל", בשעת ער דרייט זיינע פאות צוצודעקן זיין מויל משום אסור למלאות פיו שחוק.